1958 - 1966: doc. Leonard Torwirt (ur. 1912, zm. 1967)
Urodzony 28 XI 1912 w Wilnie. Tam zdobył podstawowe wykształcenie a w 1928 wstąpił do Szkoły Rzemiosł i Przemysłu Artystycznego, którą ukończył 27 VI 1931, z dyplomem czeladnika. Jego nauczycielami byli w niej wybitni wileńscy twórcy. Zwłaszcza dwaj z nich, malarze Jerzy Hoppen i Kazimierz Kwiatkowski, wywarli znaczny wpływ na dalszą jego karierę zawodową i twórczość artystyczną. Już w latach szkolnych zetknął się on bliżej ze sztuką sceniczną pracując często jako statysta w miejscowych teatrach. Podczas nauki uczestniczył także przy wykonaniu polichromii wnętrza świątyni parafialnej św. Michała w Iwieńcu (1930). Bezpośrednio po ukończeniu szkoły, w 1931 r. pracował pod kier. K. Kwiatkowskiego przy konserwacji malowideł ściennych z 1668 w kościele św. Jerzego w Rykontach k. Trok, a rok później przy realizacji zaprojektowanej przez niego polichromii wnętrza świątyni parafialnej św. Trójcy w Bieniakoniach k. Lidy. Wykazane wówczas umiejętności warsztatowe wpłynęły zapewne na jego zatrudnienie w 1932 w macierzystej szkole na stanowisku instruktora działu malarstwa dekoracyjnego, na którym pozostawał do czasu jej likwidacji w 1936, prowadząc zajęcia z technologii i technik malarskich. Jednocześnie w 1936 zdał w Dziśnie eksternistyczny egzamin maturalny. W tym okresie doskonalił swój warsztat artystyczny i konserwatorski biorąc udział w realizacji licznych prac prowadzonych przez K. Kwiatkowskiego na terenie Wilna, m.in. polichromii w kaplicy karmelitów bosych przy Ostrej Bramie (1935), dekoracji wnętrza pałacu arcybiskupiego (1935–1936), konserwacji obrazów i malowideł ściennych w katedrze (1936), jak również przy wykonaniu zaprojektowanych przez niego polichromii w ewangelickim kościele garnizonowym w Warszawie (1935).
W roku 1938, po odbyciu służby wojskowej, wstąpił na Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, gdzie zaliczył trzy trymestry na kierunku malarstwo, a po zamknięciu USB dodatkowo czwarty trymestr na utworzonej w 1940 litewskiej Akademii Sztuki Pięknych. Podczas studiów pracował także przy konserwacji malowideł ściennych i wykonaniu polichromii we wnętrzach ratusza wileńskiego (1939).
Okres II wojny światowej spędził w Wilnie i jego okolicy. Od listopada 1939 do lipca 1941 znalazł zatrudnienie jako scenograf w Państwowym Żydowskim Teatrze Dramatycznym. Po jego likwidacji przez władze niemieckie do czerwca 1942 utrzymywał się pracując w kilku pracowniach wykonujących szyldy reklamowe. Z kolei w latach 1942–1944 zatrudniony był w litewskiej firmie budowlanej „Statyba”, wykonując pod kierunkiem J. Hoppena polichromie wnętrz kościelnych w Landwarowie (1942–1943), Przełajach (1943) i kaplicy św. Jacka w kościele dominikanów pw. śś. Jakuba i Filipa w Wilnie (1944). Po oswobodzeniu miasta, od lipca 1944 do maja 1945 działał jako scenograf w Polskim Teatrze Dramatycznym.
Z początkiem maja 1945 został repatriowany z Wilna do Bydgoszczy a ostatecznie osiadł w Toruniu, gdzie 31 VII 1945 zdobył w miejscowej Izbie Rzemieślniczej uprawnienie mistrza malarskiego.
1 XI 1945 został zatrudniony na stanowisku starszego asystenta w Pracowni Malarstwa Dekoracyjnego ówczesnej Sekcji Sztuk Pięknych działającej w ramach Wydziału Humanistycznego nowo utworzonego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Od 1946 prowadził zajęcia z technologii i technik malarskich na powstałym Wydziale Sztuk Pięknych. Jednocześnie kontynuował przerwane wojną studia, uwieńczone uzyskaniem w 1947 r. na WSP UMK dyplomu artysty malarza w zakresie sztuki wnętrz po przedstawieniu prac: Dekoracja teatralna do „Szkoły żon” Moliera oraz Wapno w technice freskowej. W międzyczasie przeszedł na analogiczne stanowisko – starszego asystenta – do kierowanej przez prof. Jerzego Remera Katedry Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa, przy której zorganizował w 1947 Pracownię Technologii Malarskiej i Materiałów Rzeźbiarskich, przekształconą później w samodzielną Katedrę.
Obok działalności dydaktycznej i organizatorskiej na UMK równolegle pracował w latach 1945 - 1951 jako scenograf w Teatrze Ziemi Pomorskiej w Toruniu, wykonując w tym czasie oprawę dekoracyjną do 52 przedstawień, w tym 35 za dyrekcji Wilama Horzycy. Ponadto jeden spektakl z jego scenografią miał premierę jeszcze w 1952, a więc już po jego odejściu z teatru. Za scenografie teatralne otrzymał dwa wyróżnienia. Pierwsze na Ogólnopolskim Festiwalu Szekspirowskim za dekorację sceniczną do przedstawienia Romeo i Julia w reżyserii W. Horzycy zaprezentowanego 28 V 1947, drugie na Festiwalu Sztuk Radzieckich za oprawę do sztuki Błękitna porcelana Arwida Grigulisa w reżyserii Aleksandra Rodziewicza (15 X 1949).
W roku 1951 zorganizował Pracownię Konserwacji Malarstwa tworzonego w Toruniu Oddziału Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji Zabytków, którą kierował w latach 1951 - 1952. Pod jego nadzorem zespół pracowni przeprowadził konserwację XVII-wiecznych malowideł ściennych w kościele św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim (1951–1952).
Jednocześnie dotychczasowa pracownia prowadzona przez niego na Wydziale Sztuk Pięknych UMK została przekształcona w samodzielną jednostkę, Katedrę Technologii i Technik Malarskich, na której L. Torwirt uzyskał 1 II 1952 stanowisko zastępcy profesora, obejmując zarazem jej kierownictwo. Katedra ta kształciła konserwatorów malarstwa ściennego, sztalugowego oraz rzeźby polichromowanej. Tytuł naukowy docenta otrzymał 30 V 1957. W latach 1954–1957 był prodziekanem Wydziału Sztuk Pięknych, a latach 1958–1960 dziekanem Wydziału. 17 XII 1964 złożył rezygnację z kierownictwa Katedrą, przyjętą przez władze uczelni 1 II 1965.
Współtworzył tzw. toruńską szkołę konserwacji zabytków. Był wychowawcą wielu konserwatorów dzieł sztuki działających nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. W dużej mierze dzięki niemu kształcenie artystyczne i humanistyczne konserwatorów zostało uzupełnione o elementy wiedzy z innych dziedzin, m.in. chemii, fizyki i biologii. Zainteresowania naukowe L. Torwirta skupiały się na zagadnieniach z zakresu technologii i technik malarskich, m.in. otrzymywania lakierów bursztynowych, zastosowania emulsji woskowych w technice freskowej, wpływu kwaśnych żywiczno-woskowych mas dublażowych na destrukcję płócien malarskich. Wraz z Wiesławem Domasłowskim i Edwardem Kwiatkowskim opracował także nową metodę konserwacji witraży, opublikowaną (Problemy konserwacji witraży, „Teka Konserwatorska”, z. 3; Warszawa 1956, s. 117–147), a następnie zastosowaną w praktyce konserwatorskiej. Jako jeden z pierwszych zajmował się również użyciem alkoholu poliwinylowego do prac malarskich i konserwatorskich (Zastosowanie polialkoholu winylowego w malarstwie i konserwacji zabytków, „Ochrona Zabytków”, R. XIV: 1961, nr 1–2, s. 71–74). Interesowały go także różne sposoby lasowania wapna, problem niezwykle istotny podczas pracach konserwatorskich prowadzonych przy malowidłach ściennych wykonanych w technice fresku oraz sgraffita. (Struktura tynku, [w:] Zagadnienia technologiczne konserwacji malowideł ściennych. Materiały z konferencji w Krakowie w dniach 22–24 października 1964 r., „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, Seria B, t. XI; Warszawa 1965, s. 59–65). Prowadzone przez niego badania budowy dzieł sztuki oraz materiałów stosowanych do ich konserwacji były pionierskimi na ówczesne czasy, a wprowadzony interdyscyplinarny system kształcenia konserwatorów dzieł sztuki nadał kierunek dalszego rozwoju tzw. toruńskiej szkoły konserwatorskiej.
Niezależnie od prac naukowych indywidualnie lub z zespołem przeprowadził konserwację wielu obiektów zabytkowych, m.in. XIV-wiecznego malowidła ściennego ze sceną Sądu Ostatecznego w prezbiterium kościoła śś. Janów w Toruniu (1947–1948, we współpracy z J. Hoppenem), konserwację obrazu Matki Boskiej z różą z początku XVI w. z fary bydgoskiej (1950), barokowego ołtarza głównego (1950) i późnogotyckich polichromii (1954) w kościele św. Mikołaja w Grudziądzu, siedemnastowiecznych malowideł stropowych w nawie dawnego kościoła klarysek w Bydgoszczy (1953–1954), oraz szeregu portretów olejnych z Muzeum Diecezjalnego w Gnieźnie (1953–1958).
Powoływany był jako konsultant przy badaniach budowy i pracach konserwatorskich czołowych dzieł sztuki z terenu Polski, m.in. obrazu Dama z łasiczką Leonarda da Vinci (1953–1954), tryptyku Hansa Memlinga Sąd Ostateczny (1956), Panoramy Racławickiej Jana Styki i Wojciecha Kossaka (1957–1958), romańskiej rytowanej posadzki w kolegiacie w Wiślicy, czy zespołu nowożytnych sgraffit na zamku w Krasiczynie. Ponadto w latach 1957–1966 na zaproszenie Instytutu Pomników Kultury z Sofii konsultował lub prowadził ze współpracownikami prace z zakresu konserwacji malarstwie ściennego, ikonostasów i kamienia na terenie Bułgarii.
Znakomita znajomość dawnych technik malarskich sprawiła, iż był również doskonałym kopistą starych obrazów. Wykonał np. dwie kopie obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej (od lutego do maja 1957). Obie one zostały następnie zawiezione przez księdza prymasa Stefana kardynała Wyszyńskiego do Watykanu. Jedna ofiarowana papieżowi Piusowi XII, druga – po poświęceniu przez Ojca Świętego – powróciła do Polski i jako tzw. Obraz Nawiedzenia odbywa po dzień dzisiejszy peregrynację po kraju. Później namalował jeszcze kilkanaście dalszych kopii tego obrazu do świątyń w USA (Doylestown, Waszyngton, Boston), Australii (Sydney), Francji (Paryż), Włoch (Rzym), Niemiec (Bernburg) oraz wielu kościołów na terenie całej Polski, m.in. do katedr w Warszawie, Poznaniu, Gnieźnie i Włocławku. Oprócz tego wykonał także repliki samego oblicza Czarnej Madonny, które w 1961 r. otrzymali papież Jan XXIII oraz kardynał S. Wyszyński. Drugim obrazem, którego namalował kilka kopii jest XVI-wieczny portret Mikołaja Kopernika ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu. Na jego temat już w 1953 opublikował interesujący artykuł oparty m.in. na wynikach badań jego budowy, który w znacznym stopniu przyczynił się do zwiększenia zainteresowania tym konterfektem (Zagadnienie autentyczności portretu Mikołaja Kopernika, znajdującego się w Muzeum Pomorskim w Toruniu, „Ochrona Zabytków”, R. VI: 1953, nr 1, s. 40–46). Natomiast w 1964 wykonał doskonałą kopię tego obrazu dla toruńskiego Muzeum Mikołaja Kopernika. Ponadto w latach sześćdziesiątych namalował także kilka kopii pochodzącego z początku XVI w. obrazu tzw. Matki Boskiej Cierpliwie Słuchającej z kościoła w Rokitnie k. Gorzowa Wielkopolskiego.
Prowadził ożywioną działalność twórczą malując szereg olejnych obrazów sztalugowych o tematyce sakralnej w konwencji barokowej, m.in. do fary w Grudziądzu (1950–1954; tu też projektował ołtarze boczne), kościoła OO. Paulinów pw. św. Ducha w Warszawie (lata 60. XX w.). W technice temperowej namalował tryptyk w stylistyce gotyckiej do kościoła św. Jakuba w Szczecinie oraz dwa poliptyki: jeden w konwencji malarstwa ikonowego do kościoła parafialnego w Dobiegniewie, drugi do kościoła św. Jadwigi w Zielonej Górze (ukończony przez jego żonę w 1972). Ponadto wykonał liczne polichromie wnętrz sakralnych w technice freskowej, w manierze barokowej, m.in. w kościele św. Piotra i Pawła na Podgórzu w Toruniu (1956–1957), w kościołach parafialnych w Witkowie k. Gniezna (1958–1959, wspólnie z J. Hoppenem), Pobiedziskach (1960), Powidzu (1961–1962), Kcyni (1963–1964), Złotowie (1965–1966), Chodorówce Nowej k. Suchowoli (1966–1967) oraz kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej w kościele św. Ducha w Warszawie (1961).
Członek stowarzyszeń twórczych i naukowych, m.in. Związku Polskich Artystów Plastyków (od 1945), Związku Artystów Scen Polskich (od 1947), Polskiego Towarzystwa Fotograficznego (od 1949), Stowarzyszenia Historyków Sztuki (od 1950). Odznaczony medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955) i Złotym Krzyżem Zasługi (1955).
Zginął tragicznie 9 XI 1967 w wypadku samochodowym pod Ciechanowem jadąc do rozpoczętych prac nad polichromią wnętrza kościoła w Janowie k. Sokółki, pochowany jest na cmentarzu św. Jerzego przy ul. Gałczyńskiego w Toruniu.
Opr. J.M. Arszyńska
na podst.: E. Okoń, Torwirt Leonard, [w:] Polski Słownik Biograficzny
Konserwatorów Zabytków, z. 2, red. H. Kondziela, H. Krzyżanowska,
Poznań 2006, s. 270-273.